Algemeen

1.3.1. Investeringsruimte groei van de stad 

Vorig jaar is bij de begroting 2025-2028 een bedrag van € 10 mln. aan kapitaallasten beschikbaar gesteld voor investeringsruimte voor de groei van de stad. € 2 mln. van dit bedrag is beschikbaar gesteld om het bedrag van de IHP’s te verhogen van € 11 mln. naar € 13 mln. De overige € 8 mln. wordt in deze begroting verder ingevuld volgens onderstaande tabel.   

Een aantal van de projecten zijn nieuw en/of zijn nog niet langs de gemeenteraad geweest. Voor nieuwe projecten moeten de plannen in de Raad worden vastgesteld voordat een beroep kan worden gedaan op deze middelen. Het gaat hierbij om de ontwikkeling van Binckhorst, CID, Zuidwest en het ecoduct bij de Melis Stokelaan, bibliotheek en schoollocatie Binckhorst, Fokker terminal, Sportpark Escamp 1 fase 2, de Venen en Herinrichting Moerwijk Oost. De middelen blijven gereserveerd staan op programma 15 en als projecten zijn afgerond worden de kapitaallasten overgeheveld naar het betreffende programma.  

Tabel 6. Inzet verdeling 10 mln. Groei van de stad  

*Het investeringsbedrag is een inschatting en hangt af van het type investering (afschrijftermijn) dat gedaan wordt. 

Bibliotheek en schoollocatie Binckhorst (Trekvlietzone)  
Op kavel 3a komt een schoollocatie voor 0 tot 18 jaar en een bibliotheek. Hiermee wordt het een multifunctionele locatie, waar onderwijs en bibliotheek in hetzelfde pand gevestigd zijn. De school is duurder geworden door materialen, circulair bouwen en het voldoen aan de Energieneutraalnorm (ENG). De meerkosten voor de school bedragen € 3,2 mln. Het aandeel van de bibliotheek in de totale investeringsopgave is € 2,85 mln. In totaal komt de investering hiermee uit op € 6,05 mln.  

Ecoduct met aansluiting op de Melis Stokelaan  
Met een ecoduct met aansluiting op de Melis Stokelaan kan het Groene Assenkruis ecologisch en recreatief worden verbonden met De Uithof en kan op termijn extra groenoppervlakte worden toegevoegd. Er wordt € 25 mln. gereserveerd.  

Verduurzamen gemeentelijk vastgoed  
Er wordt € 0,4 mln. beschikbaar gesteld voor verduurzaming van gemeentelijk vastgoed (zie ook overige onderwerpen bij budgettaire besluitvorming). 

Investeringen Fokker Terminal  
Er is € 3,7 mln. nodig om de congresfunctie van de Fokker Terminal op voldoende niveau te houden en om te voldoen aan de geluidsnormen van de omgevingswet. Hierdoor kan de woningbouw in de Binckhorst worden uitgebreid en kan worden voldaan aan de geluidsnormen van de omgevingswet.   

Herinrichting Hoefkade  
In de voorjaarsnota 2025 is aangeven dat er een tekort is ontstaan op het project Hoefkade van € 3,9 mln. Bij het uitwerken van het definitieve ontwerp is gebleken dat er meerkosten gaan ontstaan, onder andere door verkeersmaatregelen en het verleggen van kabels en leidingen. 

Middenboulevard  
In de voorjaarsnota is een tekort opgenomen van € 14 mln. op de middenboulevard vanwege vertraging door de stikstofproblematiek en stijgende prijzen. Doordat het project al in uitvoering is, en een aantal mijlpalen op korte termijn gerealiseerd gaat worden, kan de risicoreservering in het project voor een deel vervallen waardoor een tekort van € 12,5 mln. resteert. Een bedrag van € 6,0 mln. wordt gedekt uit middelen voor de Groei van de stad. Daarnaast wordt het tekort voor € 3,0 mln. gedekt vanuit Kust gezond en voor € 3,5 mln. vanuit de reserve vrijval ondergrondse kruising Zwolsestraat (zie overige budgettaire bijstellingen). 

Herinrichting Betje Wolffstraat  
In de Betje Wolffstraat is een nieuw appartementencomplex met plint en ondergrondse parkeervoorzieningen gerealiseerd. Bij het project wordt de buitenruimte van gevel tot gevel heringericht. Er is een tekort op het budget van € 2,5 mln. 

Herinrichting sportpark Escamp 1 fase 2  
Voor de Herinrichting van de openbare ruimte voor sportpark Escamp 1 fase 2is € 3,6 mln. extra benodigd. Er worden extra fiets- en wandelroutes aangelegd om verbindingen met de wijken te realiseren. Ook komen er ontmoetingsplekken voor bewoners, een natuurspeelplaats en meer schaduw in groenzones. Het project wordt in 2025 en 2026 uitgevoerd.  

Herinrichting de Venen  
In De Venen staan veel woningen in verouderde staat, deze worden opgeknapt en er komen nieuwe woningen bij. Tegelijkertijd wordt de openbare ruimte vernieuwd. In de openbare ruimte komen verbeterde verbindingen binnen de wijk en groene looproutes. Het project wordt in 2026 en 2027 uitgevoerd. De projectkosten zijn € 8,8 mln., voor € 5 mln. is er dekking. Het resterende bedrag van € 3,8 mln. wordt met de inzet van middelen uit groei van de stad aangevuld.   

Herinrichting Moerwijk-Oost  
Er worden verbeteringen doorgevoerd in Moerwijk-Oost om de buitenruimte mooier te maken en te laten aansluiten bij de nieuwbouwprojecten. De totale projectkosten bedragen € 33,9 mln. Er is een tekort ontstaan op het project van € 10,7 mln. door kostenstijgingen van materialen en doordat de woningbouwimpuls-bijdrage van het Rijk lager is dan gedacht. 

Ontwikkeling Binckhorst, CID en Zuidwest  
In de nabije toekomst zijn veel investeringen noodzakelijk in de Binckhorst, CID en Zuidwest. Een deel van de groei van de stad middelen wordt hiervoor gereserveerd. In de Binckhorst gaat het onder andere om verwervingen voor het realiseren van het Waterfrontpark en de verplaatsing van het afvalcluster. In het CID gaat het onder andere om de bovenplanse kosten voor Laakhaven centraal. In Zuidwest gaat het onder andere om de herinrichting van de Melis Stokelaan en infrastructurele maatregelen van knoop Moerwijk. 

Beheerlasten groei van de stad  
Vorig jaar is besloten € 2 mln. structureel voor het beheer en onderhoud beschikbaar te stellen voor investeringen voortkomend uit de groei van de stad. Op dit moment is het nog onvoldoende duidelijk hoeveel beheer en onderhoudslasten er voor bovenstaande projecten nodig is. Niet voor alle projecten zijn extra beheerslasten nodig. Sommige projecten zijn enkel duurder uitgevallen in uitvoering. Bij het oorspronkelijke plan is al rekening gehouden met beheerslasten. Daarnaast leidt de investering in de Fokkerterminal en de verduurzaming van gemeentelijk vastgoed niet tot extra beheerslasten omdat het hier om verduurzaming van bestaand bezit gaat. Daarom wordt voorgesteld om van de eerder beschikbaar gestelde € 2 mln. een bedrag van € 1,8 mln. gereserveerd te houden voor toekomstige beheerkosten voortkomend uit bovenstaande investeringen. De andere € 0,2 mln. wordt ingezet voor beheer van de buitenruimte. Bij vaststelling van een project door het college of de Raad moeten de onderhouds- en beheerlasten inzichtelijk worden gemaakt. Bij afronding van een project worden deze middelen vervolgens toegevoegd aan het desbetreffende programma. 

1.3.2 Cofinancieringsfonds 

Het doel van het cofinancieringsfonds is om middelen van externe partijen (zoals het Rijk en de EU) voor de (grote) fysieke en sociale opgaven in de stad aan te trekken, waarvoor cofinanciering vanuit de gemeente een vereiste is. Het cofinancieringsfonds is daarmee een instrument om snel te kunnen inspelen op samenwerkingsmogelijkheden die de financiële slagkracht van de gemeente Den Haag vergroten. 

Jaarlijks vindt bij de begroting integrale besluitvorming plaats over het onttrekken van middelen uit het cofinancieringsfonds. De spelregels zijn vastgelegd in de Algemene verordening financieel beheer en beleid Den Haag 2025 artikel 5:10.  

In de begroting 2025-2028 zijn afspraken gemaakt over de voeding van het cofinancieringsfonds. Zo wordt jaarlijks 25% van het jaarrekening overschot overgeheveld. Dit was € 8,6 mln. in 2024 (RIS321976). Ook wordt de jaarlijkse vrijval reservering areaalgroei toegevoegd. Dat is voor 2025 € 5,5 mln. Het totaal beschikbare bedrag komt daarmee uit op € 79,8 mln. In onderstaande tabel is weergegeven hoe de beschikbare middelen ingezet worden. Ten opzichte van de vorige begroting zijn de ZE zone sloopregeling en de Van Baerlestraat nieuw. Deze worden onder de tabel toegelicht.  

Inzet cofinancieringsfonds  

 
ZE Zone sloopregeling 
De Raad heeft een amendement aangenomen over de voortzetting van de sloopregeling in 2025 (RIS321428). Dekking van deze sloopregeling komt voor € 0,5 mln. uit Eneco-middelen Duurzaamheid, € 0,5 mln. vanuit de Specifieke Uitkering Schone Lucht Akkoord (SPUK SLA) en voor € 0,5 mln. uit het cofinancieringsfonds. 

Van Baerlestraat  
In de Van Baerlestraat staat de leefbaarheid onder druk, er is veel overlast en ondermijning. Het is noodzakelijk om de fysieke-ruimtelijke ontwikkelingen in zowel de Van Baerlestraat als de buitenruimte van het winkelgebied Jan Luykenlaan aan te pakken. Sloop en nieuwbouw in de Van Baerlestraat hebben de voorkeur in plaats van renovatie. Er komen in totaal 51 woningen bij. De planning van het project is van 2025 tot en met 2030. De gemeente heeft voor dit project van het Rijk uit het Volkshuisvestingfonds € 10,5 mln. ontvangen. 

1.3.3 Budgetneutrale bijstellingen 

Tenslotte zijn er nog enkele overige budgettaire bijstellingen. Het gaat hier om budgetneutrale mutaties door herschikking van middelen.  

Enecoreserve: Duurzaamheid en Energietransitie  
Met het voorstel ‘Toekennen verkoopopbrengst Eneco’ (RIS305669) is in 2020 besloten om € 184,12 mln. toe te voegen aan de reserve Duurzaamheid en Energietransitie. In het Bestedingsplan Enecomiddelen Duurzaamheid en Energietransitie (RIS306372) is een (indicatieve) verdeling gemaakt naar de verschillende programmalijnen. Op de verschillende programmalijnen is tot en met 2024 € 99,95 mln. gerealiseerd en is voor 2025 € 24,31 mln. begroot. Op 17 juni 2025 is het raadsvoorstel inzake het Publiek Integraal Warmtebedrijf (PIW) naar de Raad gestuurd (RIS322480). Hierin is voorgesteld om € 30,0 mln. voor het PIW te bestemmen. Daarnaast wordt in deze begroting in de periode 2025 t/m 2029 € 14,82 mln. ingezet voor: 

• Verduurzamen openbare verlichting (€ 7,5 mln.) 
• Verduurzamen gemeentelijk vastgoed (€ 3,2 mln.). Zie onderdeel Overige onderwerpen bij budgettaire besluitvorming. 
• Concessie laadinfra: noodzakelijke vervangingen en upgrades laadpalen (€ 4,12 mln.). 

 
Het resterende saldo wordt, rekening houdend met de verplichtingen, herverdeeld over de diverse programmalijnen voor 2026 en verder. Een verdere uitsplitsing per programmalijn is te vinden in de (online) bijlage Enecoreserves. 

Apparaatslasten DSO  
Vorig jaar is bij de begroting structureel € 10 mln. beschikbaar gesteld voor apparaatslasten DSO. Een groot deel van de apparaatslasten voor de dienst stedelijke ontwikkeling werd incidenteel gedekt, uit bijvoorbeeld reserves. Om te kunnen blijven investeren in de stad en om te komen tot het juiste kwaliteitsniveau is op termijn in totaal nog € 5 mln. extra nodig. Vanaf 2029 wordt er daarom € 2 mln. extra beschikbaar gesteld, oplopend tot € 5 mln. vanaf 2030, gedekt uit extra erfpacht opbrengsten. 

Vrijval structurele kapitaallasten  
Investeringen in de openbare ruimte, gebouwen en automatisering worden opgenomen in het meerjarige investeringsplan (MIP). Niet alle investeringen die economisch gezien zijn afgeschreven hoeven vervangen te worden. Als deze zijn voorzien van structurele kapitaalasten kunnen deze vrijvallen. Deze vrijval bedraagt structureel € 2,2 mln. vanaf 2029. Om deze middelen beschikbaar te houden voor investeringen wordt € 1,2 mln. toegevoegd aan de IHP’s. Het structurele bedrag voor de IHP’s stijgt hiermee van € 13,0 mln. tot € 14,2 mln. Daarnaast wordt € 1,2 mln. toegevoegd aan het MJPK 4. In de voorjaarsnota is aangegeven dat de renovatie van de Trekvliet- en Laakbrug (MJPK 4) duurder uit gaat vallen. Met deze structurele kapitaallasten kunnen de Trekvliet- en Laakbrug gerenoveerd worden voor een bedrag van € 22,2 mln.  

Inburgering  
In de voorjaarsnota is een nadeel geprognosticeerd op het onderwerp inburgering. Inburgering is een wettelijke taak die via een SPUK in medebewind met het rijk wordt uitgevoerd. Het model berekent het taak- en apparaatsgeld op basis van een inschatting van het aantal inburgeraars. Het daadwerkelijke aantal inburgeraars is aanzienlijk hoger. Het rijk vergoedt echter alleen de hogere taaklasten, niet de hogere uitvoeringslasten. Hierdoor is een tekort van € 3 mln. Dit wordt opgevangen binnen programma 7. 

 1.3.4 Actualisatie meerjarig investeringsplan (MIP) 

Als onderdeel van de begrotingsactualisatie is ook het MIP geactualiseerd. Daarnaast wordt dit jaar voor het eerst de hernieuwde uitwerking van het MIP gepresenteerd. Toelichtingen op de ontwikkelingen op het investeringsprogramma komen aan bod in de verschillende beleidsprogramma’s. De grootste mutaties worden hieronder ook toegelicht.  

Op programma 3: Duurzaamheid, Milieu en Energietransitie is een investeringsbedrag toegevoegd van in totaal € 37,6 mln. voor verduurzaming vastgoed zoals toegelicht in paragraaf 1.2.5.  

Op programma 9 Buitenruimte vallen binnen het Meerjarenprogramma Kunstwerken 4 (MJPK 4) enkele projecten duurder uit door veranderende marktomstandigheden. Het betreft de renovatie van de beweegbare bruggen Trekvlietbrug en Laakbrug. Hiervoor is het investeringskrediet verhoogd met € 22,2 mln. zoals toegelicht in paragraaf 1.3.3. 

Op programma 12 Mobiliteit wordt het investeringskrediet voor de integrale herinrichting van de Hoefkade verhoogd met € 3,9 mln. vanwege meerkosten onder andere voor verkeersmaatregelen en het verleggen van kabels en leidingen zoals toegelicht in paragraaf 1.3.1. Daarnaast wordt voor het project Leyweg (Noordweg–Erasmusweg) € 1,5 mln. uit het Mobiliteitsfonds toegevoegd aan het investeringskrediet. 

Op programma 13 Stadsontwikkeling en Wonen wordt het investeringskrediet voor de herinrichting van de Schaloenstraat verhoogd met € 2,7 mln. ter dekking van de noodzakelijke aanpassingen als gevolg van de toenemende verkeersintensiteit. € 1,7 mln. wordt gedekt vanuit het budgettair kader en € 1 mln. wordt gedekt binnen het programma zoals toegelicht in paragraaf 1.2.4.