Algemeen

 
In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de budgettaire besluitvorming om te komen tot een sluitende meerjarenbegroting. Hierbij zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd:  

• De uitkomsten van de raadsbehandeling van de voorjaarsnota.  
• De regels budgetdiscipline (10 begrotingsregels) en de spelregels uit de financiële verordening (RIS320520 ). 
• Belangrijk onderdeel van deze regels is dat het college programmasturing toepast. Dit betekent dat, nadat de begroting is vastgesteld, het college erop stuurt dat het budget op programmaniveau niet wordt overschreden.  
• Het budgettaire kader wordt voornamelijk ingezet voor het oplossen van de meest urgente knelpunten en niet voor nieuw beleid. 

Hieronder wordt eerst ingegaan op het budgettair kader uit de voorjaarsnota en de aanvullende budgettaire ruimte en vervolgens wordt toegelicht hoe de budgettaire ruimte wordt ingezet. Dit wordt weergegeven in onderstaande tabel. In deze tabel zijn extra uitgaven aangegeven met een min (-/-), omdat hiermee het budgettair kader wordt belast. Met een kasschuif zijn de middelen over de jaarschijven verdeeld, zodat elk jaar sluitend blijft.  

Totaaloverzicht budgettaire besluitvorming  

Budgettair kader

1. Budgettair kader voorjaarsnota 

Op 12 juni 2025 is de voorjaarsnota vastgesteld door de gemeenteraad (RIS322212). Het budgettair kader in de voorjaarsnota laat een voordeel zien van € 39,5 mln. in 2025 dat afloopt tot structureel € 16,6 mln. Vanaf 2029. 

2. Aanvullende budgettaire ruimte   

In aanloop naar de begroting hebben zich enkele wijzigingen voorgedaan in het budgettair kader. Het budgettair kader zoals opgenomen in de voorjaarsnota wordt verhoogd door een goedkopere brandverzekering en door extra vrijval van incidentele kapitaallasten.  

Goedkopere brandverzekering  
De huidige brandverzekering loopt af per 31-12-2025 en daarom is er een aanbestedingsprocedure opgestart om een nieuwe brandverzekering af te sluiten. De huidige brandverzekering heeft een premie van € 2,4 mln. per jaar en er is sprake van een eigen risico van € 1 mln. per jaar. Over de afgelopen vijf jaar is de gemiddelde schadelast van de gemeente ongeveer € 665.000 per jaar. Dit is lager dan het eigen risico en dat betekent dat Den Haag in een gemiddeld jaar niets op de verzekering kan verhalen. Hierom is ervoor gekozen om de tender voor de nieuwe brandverzekering in de markt te zetten met een significant hoger eigen risico, namelijk € 25 mln. per jaar, en daarmee een lagere premie te realiseren. Naar verwachting daalt de premie door dit hogere eigen risico met ruim € 2 mln. Dit bedrag is daarom toegevoegd aan het budgettair kader. In de paragraaf weerstandvermogen is bij de bepaling van het risicoprofiel rekening gehouden met de verhoging van het eigen risico. 
 

Extra vrijval incidentele kapitaallasten  
In de voorjaarsnota is opgenomen dat het programma Straten, Wegen, Lanen (€ 82,7 mln.) niet tot besteding komt in 2025 en dus vallen de kapitaallasten vanaf 2026 vrij. Inmiddels is duidelijk geworden dat de bijbehorende investeringen niet voor 2028 afgerond zullen zijn. De voorgenomen investeringen zijn gedekt met structurele kapitaallasten. Deze kapitaallasten vallen hierdoor tot en met 2027 incidenteel vrij. Voor de latere jaren blijven de structurele kapitaallasten beschikbaar, zodat het programma Straten, Wegen, Lanen en de bijbehorende investeringen plaats kunnen vinden (RIS322986) 

Inzet budgettair kader

Hieronder wordt toegelicht hoe het budgettair kader wordt ingezet. In de voorjaarsnota werd al duidelijk dat de (financiële) opgaven groter zijn dan de beschikbare middelen. Bij de behandeling van de voorjaarsnota heeft de Raad richting gegeven aan de keuzes die gemaakt moeten worden. De financiële knelpunten zijn integraal afgewogen in relatie tot de beschikbare middelen. Hierbij is rekening gehouden met de inbreng van de Raad bij de voorjaarsnota en kan het college de begroting 2026-2029 sluitend presenteren. De beschikbare middelen worden voornamelijk gebruikt om bestaande knelpunten op te lossen.  

Bij behandeling van de programmabegroting 2025-2028 (RIS319799) is de motie ‘knellen de knelpunten’ (RIS320516) aangenomen. In de afdoening is aangegeven dat het college knelpunten vanaf de begroting 2026-2029 vergezeld doet gaan van een nadere onderbouwing tot welke “categorie” het knelpunt behoort. Knelpunten zijn vaak verschillend van aard en laten zich niet in een eenduidige definitie vangen. Daarom is in de begroting onderscheid gemaakt tussen de drie categorieën:  

• Knelpunten uit de voorjaarsnota 
• Aanvullende knelpunten 
• Overige onderwerpen 

In dit hoofdstuk worden de knelpunten per categorie toegelicht. 

3. Knelpunten uit de voorjaarsnota 

Deze knelpunten staan in hoofdstuk 4 - Financiële opgaven en knelpunten van de voorjaarsnota. Het gaat hier om de onderwerpen jeugdzorg, openbare ruimte, gezinsopvang, leges omgevingsvergunningen, excessieve prijsstijgingen, veiligheid en de overige ontwikkelingen zoals de negatieve programmareserves en de ombudsman. 

Knelpunten uit de voorjaarsnota  

 
Jeugdzorg 
In de voorjaarsnota 2025 is uitgebreid ingegaan op jeugdzorg. Hier is aangegeven dat er in 2025 een forst tekort wordt verwacht. Dit wordt deels gedempt door de extra structurele middelen die vanuit het Rijk zijn ontvangen (€ 13,4 mln.). De jeugdzorgaanbieders doen ook een beroep op deze middelen, o.a. voor frictiekosten en het wegwerken van wachtlijsten. Hierover zijn de gemeente en de aanbieders in gesprek. Vanwege het verwachte tekort in 2025 wordt € 24 mln. extra beschikbaar gesteld voor jeugdzorg (programma 8). 

Voor de jaren 2026 en 2027 worden op dit moment geen extra middelen toebedeeld vanuit het budgettair kader. Het uitgangspunt is namelijk dat we aansluiten bij de middelen die we ontvangen van het Rijk. Voor 2026 en 2027 zijn extra middelen toegezegd vanuit het Rijk voor het vertragen van de hervormingsagenda. Het gaat om € 16,1 mln. voor 2026 en € 14,5 mln. voor 2027. Daarnaast ontvangt Den Haag naar verwachting nog een aanvullend bedrag voor de tekorten op jeugdzorg in eerdere jaren. Zoals gemeld in de voorjaarsnota, zou dit voor den Haag om een bedrag gaan van ongeveer € 23,7 mln. gaan.  Hiermee kan de negatieve programmareserve van programma 8 van € 10,8 mln. worden opgelost. Voor (het restant van) deze middelen zou bij de najaarsnota een reserve voor jeugdzorg ingesteld kunnen worden die als risicobuffer kan dienen voor eventuele toekomstige tekorten. 

Vanaf 2028 zijn aanvullende besparingen aangekondigd door het Rijk oplopend tot circa € 27,2 mln.  De uitwerking en onderbouwing van deze besparingen is op dit moment onvoldoende duidelijk. Dit is een financieel risico. Het Rijk heeft met de VNG afgesproken dat de commissie Van Ark begin 2027 een tweede advies uitbrengt over het financieel kader vanaf 2028. 

Den Haag blijft zich onverminderd inzetten om de kwaliteit van de zorg te waarborgen en te innoveren, de beschikbare middelen efficiënt in te zetten (kostenbeheersing) en sturing op de jeugdhulp te versterken. Dat doen we door ons actieplan “Grip en zicht op kosten Jeugdhulp” uit te voeren. Als onderdeel hiervan is in 2024 het Haags Toekomst Perspectief (HTP) ingevoerd, waarbij de gemeente de lokaal ingekochte zorg heeft aanbesteed op basis van populatiebekostiging bij de samenwerkingsverbanden Kracht en RondomJou. Daarnaast loopt de aanbesteding op de regionaal ingekochte zorg eind 2026 af en wordt deze de komende periode opnieuw aanbesteed, waarbij er onder andere ingezet zal worden op kostenbeheersing en kostenbesparingen (RIS322101). 

Openbare ruimte  
Vanuit het budgettair kader wordt structureel € 1 mln. extra beschikbaar gesteld voor de openbare ruimte:  

• Voor de Staat van de buitenruimte (RIS322275 ) wordt structureel een bedrag van € 0,5 mln. beschikbaar gesteld. Het beheer en onderhoud van de buitenruimte staat onder druk door de groei van de bevolking en het aantal bezoekers. Om de buitenruimte aantrekkelijk te houden is goed beheer en onderhoud noodzakelijk. Prioriteit hierbij zijn het groen, straatmeubilair, bebording & belijning en strand. Het budget wordt in 2025 en 2026 verhoogd met € 1,0 mln. en vanaf 2027 met structureel € 0,5 mln.  
• Diverse projecten in de wijken Vroondaal, Escamp, Ypenburg en Loosduinen zijn (bijna) afgerond. Dat betekent dat ook de buitenruimte moet worden onderhouden. Hiervoor wordt € 0,25 mln. beschikbaar gesteld in 2025 en vanaf 2026 structureel € 0,5 mln.  

Daarnaast worden in deze begroting nog de volgende middelen extra beschikbaar gesteld die in de voorjaarsnota onder het onderdeel openbare ruimte zijn genoemd: 

• € 0,2 mln. voor de staat van de buitenruimte, zie paragraaf 1.3.1. 
• € 3,9 mln. voor de Hoefkade, zie paragraaf 1.3.1 
• € 22,2 mln. voor de renovatie van de Trekvliet- en Laakbrug in het MJPK 4, zie paragraaf 1.3.3 

Leges omgevingsvergunningen  
Door minder aanvragen van (grote) bouwvergunningen en door de veranderingen van de omgevingswet, zijn de inkomsten voor de bouwleges lager uitgevallen. Omdat de lasten wel doorlopen, heeft dit in 2024 geleid tot een tekort van circa € 11 mln. Ook voor 2025 wordt verwacht dat er minder aanvragen voor (grote) omgevingsplanactiviteiten en (grote) bouwactiviteiten in behandeling worden genomen.  

Op dit moment wordt gewerkt aan een nieuwe legesverordening omgevingsvergunningen 2026 met als uitgangspunt de kostendekkendheid van de leges. Er zal in ieder geval worden ingezet op het verhogen van het maximale legesbedrag (plafond) bij grote aanvragen en een tariefsverhoging. De legesverordening omgevingsvergunningen 2026 wordt eind 2025 met de Raad gedeeld. Omdat maatregelen pas vanaf 2026 in kunnen gaan, wordt het tekort voor 2025 incidenteel opgelost door € 11 mln. beschikbaar te stellen. Het tekort van 2025 wordt voor € 11 mln. opgelost en de overige jaren door maatregelen. 

Excessieve prijsstijgingen  
Gemeenten blijven geconfronteerd worden met aanzienlijke kostenstijgingen.  

• In de begroting 2025-2028 (RIS319799 ) zijn incidentele middelen vrijgemaakt voor gestegen energielasten in 2024 (€ 6,1 mln.) en 2025 (€ 3,1 mln.). De energieprijzen zijn sindsdien ongeveer gelijk gebleven en daarom wordt in totaal € 3,1 mln. aan hogere energielasten structureel in de begroting verwerkt. Het gaat om € 0,6 mln. voor straatverlichting (programma 9), € 1,2 mln. voor sportaccommodaties (programma 10) en € 1,3 mln. voor gemeentelijk vastgoed (programma 16). Daarnaast wordt voor 2025 en 2026 € 0,4 mln. beschikbaar gesteld voor het Kunstmuseum dat vanwege een verouderde klimaatinstallatie hoge energielasten heeft.  
• Er is sprake van excessieve prijsstijgingen van gecommitteerde IT-licenties (Microsoft en Adobe), contracten (Broadcom en Citrix) en inkoop van warme dranken. Boven op de reguliere trend (indexatie) wordt daarom structureel € 1 mln. beschikbaar gesteld vanaf 2025 (programma 16). 
• Aan het project Kraayenstein fase 2 wordt sinds 2022 gewerkt en het zal in 2025 worden afgerond. Door prijsstijgingen de afgelopen jaren en beperkte mogelijkheden om bij te sturen, is een tekort van € 1,4 mln. opgetreden. Een structurele kapitaallast van € 0,14 mln. wordt vanaf 2026 beschikbaar gesteld (programma 9). 

Veiligheid  

Voor veiligheid (programma 4) wordt een structureel bedrag dat oploopt tot € 2,7 mln. beschikbaar gesteld: 

• Om de lopende aanpak voor de preventie van digitale criminaliteit voort te zetten wordt € 0,27 mln. beschikbaar gesteld vanaf 2026. 
• Om de integrale aanpak van radicalisering, extremisme en terrorisme voort te zetten en het aflopende rijksbudget te compenseren wordt € 0,12 mln. beschikbaar gesteld vanaf 2025. 
• Om het aflopende Rijksbudget voor de aanpak van rivaliserende gewelddadige jeugdgroepen voort te zetten wordt vanaf 2026 € 0,58 mln. beschikbaar gesteld. 
• Het project re-integratie-officier draagt bij aan de Haagse maatwerkaanpak rondom problematische jeugdgroepen en radicalisering. Om het aflopende Rijksbudget te compenseren wordt € 0,75 mln. beschikbaar gesteld vanaf 2026. 
• Er wordt oplopend tot € 1 mln. beschikbaar gesteld voor de drie prioritaire thema’s in het integrale veiligheidsbeleid (RIS313807 ). Ten eerste een gebiedsgerichte, integrale aanpak van onveiligheid in wijken met een informatiegestuurde, probleemgerichte inzet. Ten tweede een langdurige aanpak van ondermijnende criminaliteit. En tenslotte de aanpak van jeugdoverlast en jeugdcriminaliteit. Met deze middelen wordt ingezet op voldoende goed gekwalificeerd personeel op straat, aangevuld met en ondersteund door strategische beleidscapaciteit, een gedegen backoffice met juristen, onderzoekers en data-analisten. 

Daarnaast wordt vanaf 2025 nog € 0,3 mln. beschikbaar gesteld voor de Haagse Hosts voor het beperken van overlast als gevolg van sekswerk (programma 8).  

Gezinsopvang  
Steeds meer mensen melden zich bij het Daklozenloket. De opvanglocaties zijn vol en de mogelijkheden voor door- en uitstroom worden bemoeilijkt door de krapte op de woningmarkt. Hierdoor wordt noodgedwongen gebruik gemaakt van dure opvanglocaties, zoals hotels. Door verschillende maatregelen om de instroom te beperken, uitstroom te bevorderen, door het stimuleren van permanente woonoplossingen en door het toevoegen van extra locaties voor betaalbare tijdelijke opvang, wordt verwacht dat dit knelpunt op de langere termijn zal verdwijnen. Daarom wordt voor 2025 en 2026 incidenteel € 3 mln. beschikbaar gesteld voor de opvang van dakloze gezinnen (programma 8). 

Raadsvoorstel ombudsman  
De ombudsman heeft een verbeterplan opgesteld met een gefaseerde uitbreiding van de huidige formatie van 6,2 naar 15,3 fte in 2027. Op 3 april 2025 heeft de Raad, op voorstel van het presidium, besloten om de beschikbare middelen voor programma 1 te verhogen (RIS321578). Dit raadsbesluit draagt het college op om extra middelen beschikbaar te stellen voor de ombudsman van € 0,7 mln. in 2026 oplopend tot € 1,0 mln. structureel vanaf 2027. 

Negatieve programmareserves  
De programmareserves van programma 5 (Cultuur en bibliotheek), programma 9 (Buitenruimte) en programma 13 (Stadsontwikkeling en wonen) zijn negatief voor een bedrag van in totaal € 19,2 mln. Deze tekorten worden voor 50% aangevuld vanuit het budgettair kader en voor de andere 50% worden herstelplannen gemaakt conform de Verordening Financieel Beheer en beleid (RIS320520) (artikel 5:7 lid 8). 

Ook de programmareserve van programma 3 (Duurzaamheid, Milieu en Energietransitie) stond met € 0,8 mln. negatief als gevolg van een technische correctie in de Programmarekening 2024, omdat een onttrekking uit de reserve Revolverende investeringsmiddelen niet goed verwerkt was in de begroting. Dit wordt hersteld, waardoor het saldo weer positief wordt.  

De negatieve programmareserve van programma 8 (Zorg, Welzijn, Jeugd en Volksgezondheid) wordt vooralsnog niet opgelost in afwachting van de extra Rijksmiddelen van € 23,7 mln. zoals ook toegelicht onder het kopje Jeugdzorg. 

De afgelopen jaren zijn negatieve programmareserves veelal aangevuld vanuit het budgettair kader. Daarmee zijn er geen consequenties verbonden aan het overschrijden van budgetten op programmaniveau, zoals in de verordening bepaald. Dit ondermijnt het uitgangspunt van programmasturing. Daarom wordt de huidige werkwijze rondom programmareserves tegen het licht gehouden. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gekeken naar de aanpak van het Rijk en de gemeente Amsterdam, waar wordt gewerkt met een eindejaarsmarge. Ter voorbereiding op de coalitieonderhandelingen in 2026 zal een alternatieve systematiek worden uitgewerkt.  

4. Aanvullende knelpunten 

Zoals aangegeven in de voorjaarsnota (RIS322212) waren de geschetste financiële opgaven en knelpunten niet bedoeld als uitputtende lijst, maar om context gegeven bij het budgettair kader. Er is een aantal aanvullende knelpunten. Het gaat hier voornamelijk om onderwerpen die tot nu toe incidenteel zijn gedekt, maar structureel van aard zijn en knelpunten als gevolg van wettelijke vereisten. Daarnaast gaat het om noodzakelijke uitgaven om het huidige niveau van voorzieningen in stand te houden. 

Aanvullende knelpunten  

 
Verkiezingen 
Den Haag kende de afgelopen jaren een tekort voor het organiseren van verkiezingen. Daarom is vorig jaar besloten om vanaf 2026 structureel € 3 mln. beschikbaar te stellen. Er is gekozen om dit pas vanaf 2026 te doen, omdat er in 2025 geen verkiezingen zouden plaatsvinden. Aangezien er door de val van het kabinet toch verkiezingen zijn, betekent het dat er incidenteel € 3 mln. extra nodig is. Het Rijk komt gemeenten mogelijk (deels) tegemoet in de kosten voor deze verkiezingen. Hierover wordt meer duidelijkheid verwacht in de septembercirculaire 2025. In deze begroting wordt alvast 1 mln. gereserveerd voor het tekort op verkiezingen. Als er geen, of onvoldoende, middelen vanuit het Rijk toegekend worden, dan worden de resterende kosten voor de verkiezingen meegenomen in de najaarsnota. 

Archief- en informatiebeheer wegwerken achterstanden  
Binnen het Haags Gemeentearchief (HGA) zijn op dit moment achterstanden als het gaat om het beheer van het archief en het informatiebeheer. Dit is een wettelijke taak. Om deze achterstanden in te kunnen lopen is in 2025 en 2026 extra inzet nodig van in totaal € 1,45 mln. 

Bereikbaarheidsregie formatie  
Bereikbaarheidsregie borgt de dagelijkse bereikbaarheid van de stad tijdens de uitvoering van geplande werken bij de weg, bouwactiviteiten en evenementen. Deze kosten (€ 0,5 mln.) zijn tot en met 2025 incidenteel gedekt. Vanaf 2026 wordt structureel € 0,5 mln. beschikbaar gesteld. 

Baggeren binnenwater  
Voor het baggeren van de Haagse binnenwateren gelden juridische verplichtingen richting het Hoogheemraadschap Delfland, dat het baggeren uitvoert. De kosten voor 2025 zijn door indexatie en een hoge werkvoorraad incidenteel ongeveer € 1,0 mln. hoger dan geraamd. 

Markten  
In 2019 is in het kader van de transformatie Haagse Markt incidenteel een vijfjarige impuls aan de markten gegeven. Om dit op vangen en om uitvoering te kunnen geven aan de uitkomsten van het onderzoek economisch perspectief van de markt, wordt een structureel aflopende reeks van € 0,8 mln. in 2026 tot € 0,5 mln. in 2029 beschikbaar gesteld. De afloop in het budget kan worden opgevangen door een ingroei van de markttarieven; deze tarieven zijn sinds 2022 bevroren. 

Onderhoudskosten begraafplaatsen  
De gemeente onderhoudt ongeveer 14.000 graven. In het verleden bestond de mogelijkheid om deze verplichting eeuwigdurend af te kopen. Deze afkoopsommen zijn gestort in de voorziening graven waaraan jaarlijks de onderhoudskosten worden onttrokken. De bedragen die hier destijds voor gerekend zijn, zijn door de gestegen kosten van het onderhoud inmiddels ontoereikend om de onderhoudskosten te kunnen dekken. Het tekort wat hierdoor ontstaan is, bedraagt structureel € 0,355 mln. en wordt met dit bedrag aangevuld. 

Haagse Sport Centrale  
In juni is de Raad geïnformeerd over de situatie bij de Haagse Sport Centrale (RIS322620). In de commissiebrief is aangegeven dat er vanaf 1 januari 2026 een andere exploitatievorm nodig is. Om de sportactiviteiten te kunnen continueren wordt de exploitatie van de Haagse Sport Centrale ondergebracht bij de gemeente. Er wordt structureel € 0,475 mln. beschikbaar gesteld. 

Omrijdkosten HTM  
Den Haag is verplicht om het financieel nadeel dat HTM ondervindt door hinder in de buitenruimte, veroorzaakt door de gemeente te compenseren. Het gaat onder andere om omleidingen en/of buitendienststellingen van het openbaar vervoer, zoals wegopbrekingen, en afsluitingen. Vanuit het verleden is dit tot en met 2025 incidenteel gedekt. Daarom wordt structureel € 0,3 mln. beschikbaar gesteld vanaf 2026. 

Herinrichting Schaloenstraat  
Het woningbouwproject Schaloenstraat is afgerond. De gemeente is verplicht om de openbare ruimte in te richten, zoals is toegelicht in de raadsmededeling Schaloenstraat parkeeroplossing (RIS311540). Ook is de herinrichting nodig omdat de verkeersintensiteit toeneemt. De projectkosten bedragen € 2,7 mln. Er is € 1 mln. dekking binnen het programma. Daarom wordt in 2026 € 1,7 mln. beschikbaar gesteld. 

ICT belastingsysteem en kwaliteitseisen waarderingskamer  
Den Haag heeft een eigen, zelf ontwikkelde, belastingapplicatie (IBS). IBS is al ongeveer 30 jaar in gebruik en daarmee ook verouderd. Omdat hier sprake is van een zelfontwikkelde applicatie, moet al het beheer en onderhoud ook zelf worden uitgevoerd, inclusief het implementeren van vereisten op grond van veranderde wet- en regelgeving. Hiervoor is extra capaciteit nodig. Tot en met 2027 wordt incidenteel € 2,2 mln. beschikbaar gesteld. Er wordt gewerkt aan een businesscase voor vervanging van IBS.   

Compliance  
Op een aantal terreinen voldoen we nog niet volledig aan wet- en regelgeving (AVG, WOO, Archiefwet, -besluit en -regeling). Daarnaast blijkt uit diverse onderzoeken (Baseline Informatiebeveiliging Overheid, GAD en rekenkamer) dat verbetering op het gebied van digitale weerbaarheid noodzakelijk is. Denk hierbij aan maatregelen in het licht van verhoogde risico’s op digitale aanvallen, datalekken en dienstonderbrekingen. Daarom wordt structureel € 2,3 mln. beschikbaar gesteld voor compliance.  

5. Overige onderwerpen 

De overige onderwerpen vallen niet onder de bovenstaande categorieën.  Het gaat vooral om uitbreidingen van capaciteit en/of voorzieningen om het huidige beleid uit te kunnen (blijven) voeren.  

Overige onderwerpen  

 
Verduurzaming gemeentelijk vastgoed 
De routekaart voor verduurzaming van het gemeentelijk vastgoed (RIS321314) is vastgesteld. In totaal wordt in deze begroting een bedrag beschikbaar gesteld van € 37,6 mln. voor verduurzaming gemeentelijk vastgoed: 

• Vanuit het budgettair kader worden er vanaf 2029 structurele kapitaallasten beschikbaar gesteld van € 1,45 mln. Hiermee kan voor € 27,6 mln. geïnvesteerd worden.  
• Vanuit middelen voor groei van de stad wordt structureel € 0,4 mln. beschikbaar gesteld, wat neerkomt op een investeringsbedrag van € 6,8 mln., zie paragraaf 1.3.1. 
• Vanuit de Enecoreserve Duurzaamheid en Energietransitie wordt € 3,2 mln. beschikbaar gesteld, zie paragraaf 1.3.3.  

Cultureel vastgoedontwikkeling  
Met het oog op toekomstige ontwikkelingen van culturele voorzieningen, overweegt de gemeente de overname van cultureel vastgoed. Hierbij moet achterstallig onderhoud worden uitgevoerd en bestaande leningen worden afgewikkeld. De gemeente stelt hiervoor incidenteel € 0,9 mln. beschikbaar. 

Bibliotheek Binckhorst exploitatie  
Om te zorgen voor voldoende aanbod van maatschappelijke voorzieningen in de Binckhorst, wordt voorgesteld om een bibliotheek en een school te realiseren in een multifunctionele locatie. Voor de bibliotheek is een investering nodig van € 2,85 mln. en € 0,9 mln. aan structurele exploitatielasten. De € 0,9 mln. word gedekt uit het budgettair kader. Het bedrag van € 2,85 mln. wordt gedekt uit het onderdeel investeringsruimte Groei van de stad, zie paragraaf 1.3.1.  

Wonen en Zorg & Extra locatie dagopvang  
Voor de ontwikkeling van woonzorgconcepten, het uitvoeren van verschillende pilots en het opstellen van de woonzorgvisie was de afgelopen jaren incidenteel budget beschikbaar. Er wordt € 0,5 mln. structureel beschikbaar gesteld (in 2025 de helft), zodat pilots voortgezet kunnen worden en gestart kan worden met het creëren van meerdere woon-zorg oplossingen, voor verschillende doelgroepen, in de stad. Het voorgestelde beleid wordt vastgelegd in de woonzorgvisie, die (beoogd) eind 2025 ter vaststelling bij de gemeenteraad voorligt. 

Om de groeiende vraag naar dagopvang op te kunnen vangen en om de kwaliteit te waarborgen is een extra locatie voor dagopvang nodig. Er wordt structureel € 1,2 mln. beschikbaar gesteld vanaf 2026 en incidenteel € 0,2 mln. in 2025. 

Olympisch fonds  
Het Olympisch fonds is bedoeld om topsportevenementen binnen te halen. Op basis van de huidige plannen zal de reserve Olympisch fonds eind 2027 volledig uitgeput zijn. Daarom wordt voorgesteld om het fonds op te hogen met € 1,6 mln. voor toekomstige evenementen. 

Havenvisie  
Begin juli is de havenvisie gedeeld met de Raad (RIS322389) Voor de realisatie van deze aanpak zijn programma-, onderzoeks- en uitvoeringsmiddelen nodig. Daarom wordt incidenteel € 1 mln. beschikbaar gesteld.  

Binnenstad  
Eind 2023 is het Binnenstadsplan 2033 vastgesteld door de raad (RIS316359). De raad heeft bij de vaststelling besloten dat het Binnenstadsplan integraal moet worden uitgewerkt naar uitvoeringsagenda's. Hiervoor wordt met de partijen in het gebied een integraal plan voorbereid (2025) en opgesteld (2026) met ontwerpprincipes die de basis vormen voor projecten in de binnenstad en de verbetering van de openbare ruimte op een aantal kritische plekken in de binnenstad. Hiervoor wordt incidenteel € 0,6 mln. beschikbaar gesteld. 

Extra bedrijfscontactfunctionaris  
De dienstverlening van de bedrijfscontactfunctionaris (BCF) wordt binnen de gemeente en door ondernemers in de wijken goed gewaardeerd. Extra capaciteit is nodig om de inzet uit te breiden naar andere gebieden. Daarbij wordt gekeken naar inzet in bijvoorbeeld de Weimarstraat/Beeklaan, Rustenburg/Oostbroek (incl. Zevensprong), (delen van) Zuidwest, Loosduinen en Haagse Hout. Daarom wordt een extra bedrijfscontactfunctionaris aangesteld. Er wordt € 0,17 mln. per jaar beschikbaar gesteld.   

Bestrijding leegstand  
Voor een effectieve bestrijding van leegstand is structureel 5 fte extra benodigd zoals toegelicht in de Uitwerkingsnota Bestrijding Leegstand (RIS320622). Hiervoor wordt structureel € 0,7 mln. beschikbaar gesteld vanaf 2027. Om de ambtelijke organisatie in te richten en te starten wordt in 2026 incidenteel € 0,4 mln. beschikbaar gesteld. 

Versterken bureau integriteit en vorming onafhankelijke commissie integriteit  
Vorig jaar is bureau integriteit geëvalueerd. Er is een motie (RIS321004) aangenomen om een onafhankelijke commissie te vormen waar medewerkers met meldingen terecht kunnen. Er wordt structureel € 0,1 mln. extra beschikbaar gesteld voor de versterking van het bureau integriteit en de vorming van een onafhankelijke commissie integriteit. 

Arbeidsmigranten  

Naar schatting is één op de tien inwoners van Den Haag arbeidsmigrant. Het exacte aantal is niet vast te stellen, omdat veel arbeidsmigranten niet goed geregistreerd staan. In het kader van het actieplan Arbeidsmigratie in goede banen (RIS316675) is de afgelopen jaren gewerkt aan het verbeteren van zowel de positie van arbeidsmigranten als de leefbaarheid in de wijken. Voor het versterken van de registratie, meldingsbereidheid en integratie van arbeidsmigranten is een incidenteel bedrag van €0,32 mln. nodig. 

6. Kasschuif  

Om de middelen juist over de jaren te verdelen vindt een technische kasschuif plaats, zodat elk jaar sluitend is.