Weerstandsvermogen

De hoogte van de algemene reserve voor het komende begrotingsjaar wordt jaarlijks bij de programmarekening vastgesteld op 3% van de in het voorgaande jaar gerealiseerde lasten (exclusief reserves). Voor het begrotingsjaar 2026 wordt de beschikbare weerstandscapaciteit berekend op € 108,3 mln. (3% van €3,7 mld.) plus de post onvoorzien (€ 0,8 mln.) hiermee komt de beschikbare weerstandscapaciteit uit op €109,1 mln.

Indien het risicoprofiel op basis van het risicosimulatiemodel evident hoger (>20%) is dan de beschikbare weerstandscapaciteit wordt de hoogte van de algemene reserve naar boven bijgesteld. Op basis van de uitkomst van het risicosimulatiemodel is de benodigde weerstandscapaciteit van Den Haag € 108 mln. Dit is niet hoger dan 20% daarom hoeft de algemene reserve niet naar boven bijgesteld te worden.

Bepaling van de hoogte van het risicoprofiel (Monte Carlo simulatie)

Zoals toegelicht in de kadernota weerstandsvermogen wordt in de berekening van het benodigde weerstandsvermogen alleen de acute exogene risico’s meegenomen waarbij de gemeente direct (financieel) moet handelen en die vallen onder de volgende kwalificaties: Pandemie; Oorlog; (Natuur)ramp; Groot (gewelds)incident; Cyberramp; Molest (kadernota weerstandsvermogen 2024). Exogeen wil zeggen risico’s van buiten af die niet beïnvloedbaar zijn van binnen af.
Ten opzichte van de programmarekening 2024 zijn de volgende risico’s aangepast:

•  In het risico eigenrisico verzekeringen is het verhoogde eigenrisico brandverzekering verwerkt.
• Het risico ‘groot (gewelds) incident’ is toegespitst op fysiek terrorisme.

Daarnaast zijn de volgende risico’s toegevoegd:

• Het risico op extreme weeromstandigheden in de vorm van een klimaatbui.
• Het risico op lagere inkomsten als gevolg van een economische crisis (lager BBP).

In de onderstaande tabel zijn de risico’s uit het risicoprofiel opgenomen.  Geprobeerd is om de risico’s zo goed mogelijk in te schatten. Bij de bepaling van de kans is gekeken naar de kans dat het risico zich voordoet op een tijdsschaal van 100 jaar. Bij de bepaling van de impact is zoveel mogelijk gerelateerd aan de begroting waarbij de inschattingen van experts en eerdere ervaringen (zoals de coronapandemie) zijn meegenomen.

* Nationaal Centrum Terrorismebestrijding en Veiligheid

Beschrijvingen risico’s

Pandemie- Dreigingen volksgezondheid                                                                  Kans 2%, Impact € 50mln.
Een pandemie is een wereldwijde uitbraak van een ziekte die zich snel wereldwijd verspreidt over verschillende landen en continenten. De impact van een pandemie kan verschillen. De kans op een pandemie zoals corona wordt ingeschat op één keer in de 50 jaar.
In 2020 en 2021 is er een financiële buffer gevormd om de financiële impact van de coronapandemie op te vangen, hiervoor zijn destijds € 46,4 mln. aan middelen vrijgemaakt. Die daarna zijn aangevuld door rijksmiddelen. Voor een pandemie van vergelijkbare omvang wordt de kans ingeschat op 2% ( 1 keer in de 50 jaar) en de impact nu op € 50 mln. (vergelijkbaar met de gecreëerde financiële buffer voor corona in 2020).

Oorlog- Ontheemden opvangplekken                                                                       Kans 10%, Impact € 35 mln.
Als gevolg van een internationaal conflict/ oorlog, zoals bij de Oekraïne- invasie en de oorlog in het voormalige Joegoslavië, wordt er vanuit het Rijk en het COA beroep gedaan op gemeenten om opvangplekken te realiseren. In eerste instantie ligt hierbij de nadruk op crisisopvang. Daaruit volgend ook op het realiseren van langdurige opvanglocaties en begeleiding van onderwijs, werk en dagbesteding om ontheemden een warm welkom verblijf in Den Haag te bieden. Tot nu toe worden deze kosten vergoed door het COA en het Rijk. Voor de eerste opvang van ontheemden door de oorlog in Oekraïne, heeft de gemeente Den Haag in 2022 € 35 mln. aan middelen uitgegeven via de Bekostigingsregeling opvang ontheemden Oekraïne, deze lasten zijn in 2022 volledig door het Rijk vergoed. De kans bestaat dat in de toekomst het Rijk niet meer alles vergoed, hoewel deze laag wordt ingeschat. Omdat er nog steeds een gewapend conflict is op Europese bodem, wordt de kans ingeschat op 10% en de impact op € 35 mln. (vergelijkbaar met de uitgaven in 2022).

Oorlog/ Ramp- Inflatie veroorzaakt door geopolitieke ontwikkelingen         Kans 15%, Impact € 75 mln.
De Nederlandse economie is gevoelig voor internationale ontwikkelingen, zoals geopolitieke conflicten, oorlogen, natuurrampen, klimaatverandering en misoogsten. Deze ontwikkelingen kunnen – direct of indirect – leiden tot prijsstijgingen. Niet alleen bij de gemeente zelf, maar ook bij organisaties en instellingen verbonden aan de gemeente met een belangrijke maatschappelijke functie. De afgelopen jaren is duidelijk geworden wat de effecten van prijsstijgingen in de vorm van hoge inflatiepercentages kunnen zijn.  De gemeente wordt door het Rijk via het gemeentefonds voor stijgende lonen en prijzen gecompenseerd. Dit wordt volgens de trend- voor- trend systematiek, verwerkt in de begroting. Dit zorgt er in het beginsel voor dat budgetten van de gemeente en instellingen in de stad op langere termijn op orde blijven. Als gevolg van een internationaal  conflict/ oorlog kan het zijn dat sommige prijzen dusdanig stijgen dat dit niet opgevangen binnen de bestaande middelen en de trend-voor-trend systematiek. Kijkend naar de conjunctuur bewegingen van de afgelopen 70 jaar is er gemiddeld eens in de 7,5 jaar sprake van hoogconjunctuur daarom wordt de kans op 15% ingeschat (bron: kader-5-zeventig-jaar-conjunctuurgolven.pdf). Op basis van 2% van het begrotingstotaal (€ 3,7 mld.) wordt de impact op € 75 mln. ingeschat.

(Natuur)ramp                                                                                                                  Kans 2%, Impact € 63,5 mln.
De gemeente heeft geen reserveringen voor risico’s van rampen die Den Haag kunnen treffen. De maximale impact wordt ingeschat op € 63,5 mln. (SEO onderzoek stresstest gemeente Den Haag uit 2012 (RIS 249017). De kans op een potentiële crisis optreedt wordt ingeschat op eens in de vijftig jaar (2% kans). Bij bepaalde gevallen zal een deel van de kosten door het Rijk gedekt worden op basis van de Wet Tegemoetkoming Schade bij rampen en zware ongevallen (WTS). Dit risico wordt in 2026 geüpdatet.

(Natuur)ramp- extreme weersomstandigheden                                                    Kans 1%, Impact € 84 mln.
De impact van extreme weersomstandigheden en een overstroming laat zich uitgedrukt in directe kosten lastig ramen. Daarnaast geldt dat in bepaalde gevallen een deel van de kosten door het Rijk gedekt worden op basis van de Wet Tegemoetkoming Schade bij rampen en zware ongevallen (WTS).

In 2022 is door Royal Haskoning een klimaat impactanalyse uitgevoerd. Kijkend naar de effecten van waterlast door een klimaatbui(en). In de impactanalyse wordt onderscheid gemaakt tussen twee type klimaatbuien, 70 mm/u bui en 100 mm/u bui. De herhalingskans van beide wordt ingeschat op 1 van 100 jaar. De impact van een 70 mm- bui wordt ingeschat op 70 mln. voor de hele stad

en voor een 100 mm- bui ligt dit op € 280mln. De schade van de neerslag wordt voor het gemeentelijke
eigendom op € 28 mln. bij een 70 mm bui en op € 140 mln. bij een 100 mm- bui geschat. De kans wordt
ingeschat op 1% ( eens in de 100 jaar) en bij de bepaling van de financiële impact is het gemiddelde

genomen van het minimale en het maximale schade bedrag. Daarmee komt het bedrag uit op € 84 mln.

Cyberramp- Cyberaanvallen                                                                                       Kans 35%, Impact € 18 mln.
Gemeente Den Haag maakt op ICT-gebied de beweging naar een regie-organisatie en besteedt steeds meer taken uit. Dit leidt tot risico’s als marktpartijen niet meer kunnen leveren (als gevolg van financiële of betrouwbaarheidsproblemen). Daarnaast zijn er beveiligingsrisico’s door geopolitieke spanningen. Het Dreigingsbeeld van de Informatiebeveiliging Nederlandse Gemeenten (IBD) en het Cybersecurity beeld van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) benadrukken dat de digitale dreiging tegen Nederland groot en divers is en dat cyberaanvallen voornamelijk afkomstig zijn van statelijke en criminele actoren.

Ransomware, datalekken en uitval van processen door incidenten vormen de grootste bedreigingen voor gemeentelijke organisaties. Dit risico heeft directe impact op de bedrijfscontinuïteit van de gemeente Den Haag en kan gevolgen hebben voor de burgers, bedrijven en instellingen. Voor de meest bekende en evidente beveiligings- en continuïteitsrisico’s zijn beheersmaatregelen genomen.Bij een grootschalig beveiligingsincident kan de financiële schade bestaan uit herstelkosten en/of verloren uren van medewerkers. Gezien de dreigingen hierboven genoemd wordt de kans ingeschat op 35%, en de financiële impact op € 18 mln.(20% van het ICT budget).

Fysieke terrorisme                                                                                                          Kans 5%, Impact € 50 mln.
Het dreigingsbeeld van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) ligt op niveau 4: substantieel- reëel kans op een aanslag. Dit maakt dat kans dat in Den Haag een incident plaatsvindt waarbij sprake is van extreem geweld, meer reëel. Een groot (gewelds)incident kan leiden directe schade aan de stad en tot reputatieschade met vergaande economische gevolgen. De kans op fysiek terrorisme wordt ingeschat op 5%. De directe kosten voor de gemeente Den Haag worden ingeschat op € 50 mln.

Groot molest                                                                                                                     Kans 1%, Impact € 60 mln.
Onder een groot molest worden de volgende gebeurtenissen verstaan: Gewapend conflict; Burgeroorlog; Opstand; Binnenlandse onlusten; Oproer; Muiterij; Terrorisme; Sabotage; Vordering; Werkstaking; Lock-out; Bedrijfsbezetting; Modelactie; Rellen. Volgens de wet financieel toezicht mogen verzekeraars geen groot molest verzekeren zoals een burgeroorlog of een opstand. Verzekeraars mogen een klein molest zoals rellen wel verzekeren. De gemeente Den Haag heeft zich verzekerd tegen kleine molest. De kans bestaat dat een groot molest zich voordoet zoals een gewapend conflict in Nederland of waarbij Nederland als bondgenoot betrokken wordt (Weerbaarheid tegen militaire en hybride dreigingen) gezien er nog steeds een gewapend conflict is op Europese bodem. Daarbij wordt de kans ingeschat op 1%, en de impact op € 60 mln.

Klein molest -Eigen risico verzekeringen                                                                 Kans 10%, Impact € 30 mln.
De gemeente heeft een hoog eigen risico op een aantal verzekeringspolissen afgesloten, en heeft daarbij ook een aantal verzekeringen in eigen beheer genomen, omdat dit per saldo financieel voordeliger is. Deze keuze bevat desalniettemin een risico. Wanneer zich verschillende calamiteiten tegelijk voordoen is de totale eigen bijdrage van de gemeente hoger dan in de reguliere begroting kan worden opgevangen. De nieuwe nog af te sluiten brandverzekering heeft vanaf 1-1-2026 (uitgaande van een geslaagde aanbesteding) invloed op het weerstandsvermogen. Het eigen risico van de brandverzekering wordt in 2026 opgehoogd naar € 25 mln. per gebeurtenis. Het is onwaarschijnlijk dat alle eigen risico’s tegelijk voorkomen. De kans wordt ingeschat op 10% en de impact op € 30 mln.( eigen risico verzekeringen).  

 Daling van bijdrage uit het Gemeentefonds                                                               Kans 10%, Impact € 27 mln.
Geopolitieke ontwikkelingen, oorlogen en handelsconflicten zijn van invloed op de ontwikkeling van het Bruto Binnenlands Product (BBP). De hoogte van het gemeentefonds wordt bepaald door de hoogte van het BBP. Voor de ontwikkeling van het gemeentefonds wordt onderscheid gemaakt tussen de volumeontwikkeling van het gemeentefonds, dat wat extra of minder beschikbaar is, en hoeveel de gemeente ontvangt voor loon- en prijsstijgingen. Het volumedeel van het gemeentefonds wordt gebaseerd op het gemiddelde van de volumegroei van het BBP in de achterliggende 8 jaren (t-9 t/m t-2). Dit betekent dat als de economische groei in bijvoorbeeld 2025 lager uitvalt, de gemeente vanaf 2027 minder geld ontvangt uit het gemeentefonds dan begroot. Uitgaande van een economische schok vergelijkpaar met de kredietcrisis van 2008 gaat het om een totaal negatief effect van 1,5% van het BBP over de meerjarenperiode van de begroting. Op dit moment ontvangt Den Haag ongeveer € 1,8 mld. uit het gemeentefonds. Dit betekent dat het om een bedrag van € 27 mln. gaat. Op basis van het aantal jaren dat er sprake was van economische krimp in de afgelopen 70 jaar, wordt de kans op dit risico geschat op 10%.