Buitenruimte

Een veilige, toegankelijke, schone en duurzame stedelijke en maritieme omgeving. Om dit te bereiken willen wij onze assets op de openbare weg, de civiele kunstwerken en de openbare verlichting op een verantwoorde manier beheren, inrichten, onderhouden en van vuil vrijhouden. Wij doen dit zowel op reguliere basis als via een meldingenproces.

Civiele kunstwerken
In 2026 voeren we regulier beheer en onderhoud en activiteiten uit conform het Meerjarenprogramma Kunstwerken 3 en 4 (RIS297826 en RIS311239 ):

• Het uitvoeren van inspecties om een duidelijk beeld te krijgen van de algehele toestand van onze assets. Alle bruggen, viaducten en tunnels worden ten minste eens in de 5 jaar volledig geïnspecteerd.
• Op basis van de principes van assetmanagement worden de onderhoudsprojecten uitgevoerd. Wij houden zo goed mogelijk de huidige kwaliteit vast en proberen het oplopen van achterstanden te voorkomen.
• De renovatie van de Hubertustunnel en de Hubertusviaducten worden in 2026 afgerond.
• Verder werken we aan de volgende bruggen en kademuren: Binckhorstbrug, Jupiterkade, Groenewegje 2, Conradkade, Uilebomen/Boomsluiterskade, Trekvlietbrug, Laakbrug, Leeghwaterbrug, Calandbrug, Weimarbrug, Zwarteweg – Oranjebuitensingel, Soestdijkse – Veenendaalkade.

Onderhoud straten, wegen, en pleinen
In 2026 ronden we activiteiten af van het Meerjarenprogramma wegenonderhoud 2021-2025 (RIS310125 ) en starten we met activiteiten van het Meerjarenprogramma wegonderhoud 2026-2029 dat eind 2025 gereed is.

• Het uitvoeren van inspecties om een duidelijk beeld te krijgen van de algehele toestand van onze assets. Alle wegen en straten worden ten minste eens in de 2 jaar volledig geïnspecteerd.

• Het beheren en onderhouden van de bestrating en het asfalt. In 2026 realiseren we veel projecten, gepland zijn onder meer het Erasmusplein, de Neherkade, de Rijswijkseweg en Horsten fase 2a. In totaal vernieuwen wij 60.000 m2 asfalt, vernieuwen wij 75.000 m2 bestrating en vervangen wij 5.000 m2 asfalt door bestrating. Bij projecten sluiten we aan vanuit de onderhoudsopgave en wordt dit als werk-met-werk gecombineerd.   
• Het vergroenen van twee pleinen en deze inrichten met meer ruimte voor ontmoeten en verblijven. Het betreft het Marconiplein en het Paul Krugerplein.
• Voorbereiden van de planvorming voor de herinrichting van nieuwe pleinen die in 2027 en 2028 wordt uitgevoerd, zoals het Berenplein (plein nabij de Berensteinlaan), Hendrik Hamelplantsoen, Blauwe plein (plein bij de winkelstraat Koningsstraat), Helena van Doeverenplantsoen, Linnaeusplantsoen, Loevesteinlaan, Cantateplein en Regentesseplein.

Toegankelijkheid
Den Haag wil een toegankelijke stad zijn voor iedereen. Voor mensen met een lichamelijke of mentale functiebeperking is een toegankelijke buitenruimte een voorwaarde om zelfstandig te kunnen functioneren. Dat betekent dat bij de inrichting van de buitenruimte daarmee rekening moet worden gehouden.

• Bij alle projecten in de buitenruimte is toegankelijkheid het uitgangspunt en expliciet onderdeel van de planvorming, waarbij we deskundigen zullen betrekken.
• De toegankelijkheidscoördinator ziet erop toe dat toegankelijkheid goed wordt verankerd bij de inrichting van de stad en op andere beleidsterreinen in de uitvoering.
• We streven ernaar om jaarlijks één nieuwe openbare toiletvoorziening te realiseren, die ook toegankelijk is voor mensen met een beperking.
• Er wordt verspreid over de stad geïnvesteerd in het versneld verbeteren en aanbrengen van blindegeleidelijnen op diverse verkeersoversteken en gevaarlijke punten.

Schone stad
Het schoonhouden van de stad heeft groot effect op het welbevinden van de bewoners en de uitstraling van de stad. Het beleid is vastgelegd in het Aanvalsplan Afval 2023-2026 (RIS315979 ). In 2026 gaan we onder andere de onderstaande activiteiten uitvoeren:  

• Met 600 medewerkers in buurtserviceteams en op groot materiaal als veegmachines worden de straten en pleinen gereinigd.
• Met zes beachcleaners houden we de stranden in het hoogseizoen schoon. 
• Er wordt extra ingezet in de wijken met de meeste afvaloverlast zoals: Laak, Rustenburg en Oostbroek, Moerwijk en de Schilderswijk. Hiermee worden o.a. extra (weekend) werkzaamheden verricht in de wijken.
• Het inzetten van meertalige communicatie in en optimaliseren van de publiekscampagne om verschillende doelgroepen beter te kunnen bereiken. 
• In 2026 zullen we de inzichten uit het wetenschappelijk onderzoek naar de achterliggende oorzaken van afvaloverlast gebruiken om onze aanpak te verbeteren. Hiermee geven wij gevolg aan de aanbeveling op van het Rekenkamerrapport ‘Schoon op papier’ (RIS310905 ).

Gladheidsbestrijding
De gemeente zorgt voor gladheidsbestrijding voor de doorstroom en bereikbaarheid voor hulpdiensten. Het beleid (RIS285270 ) is dat de gemeente gladheid bestrijdt op een vastgesteld netwerk van wegen en fietspaden, waarbij de prioriteit ligt bij de hoofdrijbanen, busroutes en doorgaande fietsroutes. De breedte van de weg die gestrooid wordt, kan worden ingesteld, waardoor het zout alleen daar komt waar dat nodig is. Ook de hoeveelheid zout die gestrooid wordt, kan worden ingesteld, zodat niet meer zout wordt gestrooid dan nodig. Ook kunnen bewoners en instellingen strooizout afhalen om hun omgeving begaanbaar te houden.  

Terrassen
In februari 2025 is de Beleidsregel vergunningverlening terrassen Den Haag 2025 (RIS321460 ) vastgesteld, na een stadsbreed participatietraject met (horeca)ondernemers, bewoners, bezoekers en belangenorganisaties. De beleidsregels zijn per 1 maart 2025 in werking getreden. Na afloop van het zomerterrasseizoen vindt in Q4 2025 een evaluatie plaats. Hierbij worden de effecten van de nieuwe regels beoordeeld en wordt onderzocht of er signalen zijn die aanleiding geven tot aanpassing van het beleid. De resultaten van dit onderzoek zullen in 2026 gedeeld worden met de raad.

Hobbemaplein
In de afgelopen jaren is voor de inpassing van de nieuwe toegankelijke trams op lijn 6 gewerkt aan een voorontwerp van het Hobbemaplein. Er is een nieuw traject voor de herinrichting opgestart, dit zal in 2026 nog doorlopen.

De Kern Bijzonder: Om het Hof 
Met de ambities van de Haagse Lanen wordt richting gegeven voor toekomstige herinrichtingsplannen en specifiek voor de uitwerking van het schetsontwerp voor het gebied Om het Hof. Voor zowel de Vijverdam als voor het Buitenhof worden nadere uitwerkingen gemaakt van de schetsontwerpen om binnen redelijke termijn uit te kunnen voeren en dit gebied te vergroenen.

Havens en waterwegen
In 2026 gaan we de volgende activiteiten uitvoeren conform de Nota binnenwateren (RIS246304 ) en de Verordening Scheveningen Haven (RIS313048 ):

• Het onderhouden van de gemeentelijke havens en het innen van havengelden;
• Het zorgen voor een vlotte en veilige doorgang door het bedienen van bruggen en sluizen;
• Handhaven van orde en veiligheid in en rondom de Scheveningse haven;
• Het schoonmaken van de Haagse grachten door het verwijderen van grof- en drijfvuil en door te baggeren.

Openbare verlichting
In 2026 gaan we de volgende activiteiten uitvoeren conform de Visie op Licht (RIS298657 ):

• Het versneld vervangen van lichtbronnen door duurzame led-varianten om zo te verduurzamen (RIS309078 en RIS309090 ). In 2026 gaan wij circa 10.000 armaturen vervangen voor duurzame residentiearmaturen in Den Haag. Hiermee is eind 2026 circa 70% van het totale areaal voorzien van duurzame led-verlichting.
• Voor 2027 en verder is aanvullend € 7,5 mln. beschikbaar gesteld om de verduurzaming van openbare verlichting voort te zetten.

Toelichting lasten
In 2026 is op de activiteit inrichting en onderhoud buitenruimte € 153,1 mln. begroot: € 44,6 mln. heeft betrekking op straatreiniging, waarvan € 29,5 mln. personeelskosten voor onder andere veegmedewerkers, en € 15,1 mln. overige materiële kosten (o.a. bijdragen buurtbeheer en Den Haag Werkt). In het kader van het beheer en onderhoud van de straten en wegen is circa € 26,5 mln. begroot. Aan onderhoud en vervanging van de openbare verlichting is € 14,7 mln. is begroot. Voor onderhoud en vervanging van kunstwerken in de buitenruimte (o.a. kademuren, bruggen e.d.) is € 22,0 mln. beschikbaar, € 18,2 mln. is begroot aan overige fysiek beheer en onderhoud, o.a. voor de zeehavens. Daarnaast is er € 2,1 mln. beschikbaar voor gladheidsbestrijding. Tot slot is er circa € 13,8 mln. begroot aan personele kosten voor het primaire proces inrichting en onderhoud buitenruimte en € 10,2 mln. aan kapitaallasten. Ook is er voor € 1,0 mln. een toevoeging aan de reserve werk met werk begroot.

Toelichting baten
De opbrengst op deze activiteit is begroot op € 20,6 mln. Hiervan betreft € 16,0 mln. onttrekkingen aan de reserves o.a. Werk met Werk, zwerfafval en verduurzaming openbare verlichting. € 0,7 mln. heeft betrekking op de ontvangen leges en heffingen (o.a. havengelden) en de huurinkomsten bedragen € 3,1 mln. (o.a. kiosken en benzinestations). De overige opbrengsten bedragen € 0,8 mln.

De gemeente draagt zorg voor de inzameling en verwerking van het huishoudelijk afval. Dit is een wettelijke taak van de gemeente. De gemeente wil zoveel mogelijk grondstoffen zo hoogwaardig mogelijk laten verwerken, zodat zo min mogelijk herbruikbare materialen verbrand worden.

De gemeente heeft geen wettelijke taak voor bedrijfsafval, maar wil (meer) invloed kunnen uitoefenen op (efficiëntere) bedrijfsafvalinzameling om meer scheiding van bedrijfsafval te bevorderen. Op deze manier kunnen grondstoffen zo duurzaam en hoogwaardig mogelijk worden hergebruikt. Dit sluit aan bij het grondstoffenplan (RIS310285 )  en de transitie van afval naar grondstoffen. Ook vanuit de Haagse milieu-, leefbaarheids- en mobiliteitsdoelstellingen is het wenselijk meer sturing te hebben op bedrijfsafvalinzameling en bijvoorbeeld op het verminderen van het aantal vervoersbewegingen.

Jaarlijks wordt ruim 200 miljoen kilo huishoudelijk afval ingezameld. Dit gebeurt zowel via huis-aan-huisinzameling, in bovengrondse- of ondergrondse containers voor restafval (ORAC's), glas, papier, plastic- en metaalverpakkingen en drankkartons (PMD), textiel en GFT. Bewoners kunnen hun grofvuil wegbrengen naar drie afvalbrengstations of op afspraak laten ophalen. Daarnaast wordt afval, dat op straat wordt gedumpt, dagelijks opgehaald.  

In 2026 treden de nieuwe contracten voor de verwerking, overslag en transport van afval en monostromen (papier, glas, hout en dergelijke) in werking. Dan worden ook de organisatorische en financiële gevolgen geïmplementeerd. Bij het aangaan van deze nieuwe contracten zijn er nog onzekerheden, zoals de uitkomst van de aanbesteding en de invoering van CO2-belasting.
Naast de reguliere dienstverlening op afval wordt in 2026 verder uitvoering gegeven aan het grondstoffenplan (RIS 310285 ) en de transitie van afval naar grondstoffen. Dit is tevens onderdeel van de werkagenda circulaire economie (RIS318676 ).

In 2026 worden de volgende activiteiten uitgevoerd:   

• Circa 260 ondergrondse containers voor restafval worden nieuw geplaatst in Bezuidenhout Oost, Laakkwartier Oost en Hellingkade (RIS280886 / RIS297091 ) en zestien ondergrondse containers in afvalsorteerstraatjes. Daarnaast vervangen we de afgeschreven stalen binnenzijde van circa 750 containers;
• We onderzoeken, beproeven en ontwikkelen afvalinzamelingsmiddelen, methoden en instrumentarium om in te spelen op de verdichtende stad met veel hoogbouw;

• We blijven inzetten op het voorkomen van afval en op meer en betere scheiding van bioafval en andere stromen zoals hout, elektronica en textiel. Dat doen we onder meer door gerichte communicatie. We zetten het onderzoek naar de toepassing van voedselrestvermalers in de hoogbouw voort. Dat doen we samen met Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Haarlem en Rijkswaterstaat;

• We stellen opnieuw compostbakken en waar mogelijk wormenhotels beschikbaar, zodat bewoners zelf hun GFT kunnen verwerken;

• We geven vorm aan het circulair ambachtscentrum waar bedrijven ruimte krijgen om circulaire producten te realiseren in samenwerking met Den Haag Werkt. Met stedelijke partners wordt onderzocht of we dit centrum in een breder netwerk aan circulaire activiteiten kunnen plaatsen;  

• We gaan door met het inzamelen van grondstoffen via de Spullenbak;

• We ontwikkelen verdere initiatieven om ervoor te zorgen dat meer materialen een circulaire bestemming krijgen. Het vinden van de ruimte voor vestiging van deze initiatieven is hierbij een aandachtspunt;
• De grondstofmakelaar brengt de vraag van circulaire bedrijven en het aanbod van materialen bij elkaar;  
• In het project E6 werken we met Europese partners samen om de reparatie van elektronica in de stad te stimuleren en uit te breiden. De maatregelen, die in 2024 en 2025 zijn ontwikkeld, worden in 2026 uitgerold, opgeschaald en verbeterd. De geleerde lessen willen we ook gaan gebruiken voor textiel.
• In 2026 gaan we door met het stimuleren van ondernemers in de kantoor-, winkel- en dienstensector (KWD) om hun afval te scheiden, inzameling te bundelen en de leefbaarheid te vergoten;
• Met inzamelaars organiseren we regulier overleg voor uitwisseling over (collectieve) inzameling, mogelijke samenwerking en regelgeving;  
• In 2025 is een traject gestart van gemeenten, de afvalbranche, commerciële partijen en het Rijk om gezamenlijk oplossingen te bedenken voor (efficiënte) stedelijke afvalinzameling. Dit krijgt in 2026 een vervolg. De verwachting is dat een pilot in Den Haag in een gebied met hoogbouw onderdeel wordt van de gezamenlijke programmatische aanpak;
• Daarnaast verkennen we andere mogelijkheden om het bedrijfsafval samen met het huishoudelijk afval te kunnen laten inzamelen;
• We ondersteunen circulaire ondernemers actief, door verbindingen te leggen en waar mogelijk grondstoffen beschikbaar te stellen.

Toelichting lasten  
In 2026 is € 112,7 mln. op de activiteit Afvalverwijdering & Afvalstoffenheffing begroot. Een bedrag van € 45,0 mln. heeft betrekking op de inzamelingskosten door Haagse Milieu Services, € 28,9 mln. op de verwerkingskosten en € 7,7 mln. op de verbrandingsbelasting. Voor de kwijtschelding van de Afvalstoffenheffing voor minima is €11,4 mln. beschikbaar. De kapitaallasten zijn begroot op € 3,4 mln. en de eenmalige kosten van ondergrondse restafvalcontainers zijn begroot op € 2,6 mln. Daarnaast zijn de kosten van inning bruto € 4,4 mln. Verder heeft circa € 4,1 mln. betrekking op handhaving. Overige kosten bedragen € 3,8 mln. Naar verwachting zal een bedrag van € 1,3 mln. verrekend worden met de voorziening afvalstoffenheffing.  

Toelichting baten
In 2026 is € 124,8 mln. aan opbrengsten begroot. Dit heeft voor een groot deel betrekking op inkomsten uit de afvalstoffenheffing: € 120,3 mln. De overige opbrengsten zij: baten dwanginvordering (€ 1,0 mln.), huurinkomsten van het overslagstation (€ 0,4 mln.), boetes voor het onjuist aanbieden van huisvuil (€ 0,8 mln.) en bijdragen van Nedvang (€ 2,4 mln.). De opbrengsten worden verrekend met de voorziening Afvalstoffenheffing.

In de gehele stad wordt met het groen ingezet op het realiseren van een betere leefkwaliteit. Dit is opgenomen in de Agenda Groen voor de stad (RIS294705 ).

Den Haag streeft naar een natuurinclusieve en toekomstbestendige stad met een vitale stadsnatuur met goed onderhouden openbaar groen, waarbij de grote groengebieden de oplaadpunten zijn voor mens en natuur en de dragers van de biodiversiteit. Het beleid is verwoord in de Nota Stadsnatuur RIS305825 .

De Nota Stadsbomen RIS307827 is het beleid voor onze stadsbomen. We streven naar het verbeteren van het Haags Stadsbomennetwerk met het doel van 5% meer kroonoppervlak in 2030.

De 10 stadsboerderijen blijven voor Hagenaars van alle leeftijden een ontmoetingsplek in de buurt. De gemeente zet in op minstens 425.000 bezoekers aan de Haagse boerderijen voor bezoeken en deelname aan activiteiten en lessen.

Het strand geldt net als grote groengebieden als een bijzonder gebied van onze stad waarvan we de natuurlijke kwaliteit willen behouden en versterken. Natuur en recreatie komen hier samen. Het is daarom van belang dat er een goede balans is tussen het verschillende gebruik van het strand. Met de Strandvisie 2025-2035 (RIS320288 ) wordt hier verder vorm aan gegeven.

Regionaal groen

• Werkzaamheden in Ockenburgh, Madestein uitvoeren gericht op versterking van natuur en recreatie;
• Versterkingsmogelijkheden voor natuur en recreatie verkennen in het gebied Den Haag Noord/Wassenaar Zuid.
• Er lopen diverse samenwerkingen op regionaal niveau op het gebied van groen, die gaan gepaard met toezeggingen voor gezamenlijke financiering, onder meer voor Nationaal Park Hollandse Duinen en Duin Horst Weide.
• In 2026 zal een thematisch omgevingsprogramma Groen en Water worden opgesteld waarin het gemeentebrede beleid en uitvoeringsprogramma voor groen en water is gebundeld.
• Voor Stadspark Madestein wordt eind 2025 een voorlopig ontwerp vastgesteld en worden in de 2026 de maatregelen uitgevoerd. Voor Puinduinen zal in 2026 een schetsontwerp worden opgesteld.

Grote groengebieden

• Implementeren groene maatregelen om het Zuiderpark mooier en ecologisch te versterken.  
• In het Westduinpark werken aan natuurherstel aan de hand van het Natura 2000 beheerplan en bestrijding van exoten zoals rimpelroos en Aziatische duizendknoop.
• Opstellen beheerplannen voor Bosjes van Pex, Hubertuspark, en Westbroekpark.
• Uitwerken kansen uit vastgestelde beheerplannen voor de landgoederen (Clingendael, Oosterbeek, Meer en Bos). In de beheerplannen voor deze landgoederen staan quick wins voor snel uitvoerbare kwaliteitsverbeteringen op het gebied van natuur, landschapshistorie, en recreatie.
• Implementeren nieuwe bordenfamilie in alle Grote Groengebieden. De bordenfamilie omvat onder andere naamborden, bestemmingsborden en informatiepanelen.
• Opstellen van een nieuw verhardingsplan voor de grote groengebieden, waarin wordt uitgewerkt waar welk type verharding kan worden toegepast.

Stadsnatuur

• Kansen om onze natuur en de Stedelijke Groene Hoofdstructuur te versterken en/of uit te breiden bij Wapendal (Daal en Bergselaan) en Ver Huëllweg Noord worden voortgezet.
• Het kwalitatieve beheer (ecologisch maaibeheer) en de inrichting van het netwerk van ecologische verbindingszones en beheer in het Westduinpark worden versterkt op basis van natuurdoelen en inzet.
• De planvorming vanuit opgestelde inrichting- en beheerplannen om te zetten naar concrete uitvoeringsplannen (Loosduinse zone, Houtzone, Scheveningse zone) om de kwaliteit en functionaliteit van de ecologische verbindingszones te verbeteren en zo de robuustheid van deze gebieden te vergroten.
• Aanleg van drie oversteekvoorzieningen voor eekhoorns.
• Herinrichting Landscheidingsdijk als ecologische zone.
• Herinrichting oeverzone Sportlaan ter hoogte van het voormalige Rode Kruis Ziekenhuis (Haagse Beekzone).
• Continueren monitoring stadsnatuur.
• Aanleg bloemenweides (omvorming gazon naar bloemrijk grasland).
• Aziatische duizendknopen worden actief bestreden.

 Stadsbomen

• Bij projecten in de stad kansen onderzoeken en zo veel mogelijk benutten voor de aanplant van nieuwe stadsbomen voor meer blad voor de stad.
• Verificatie van de methodiek om kroonoppervlaktemeting bij bomen te ontwikkelen.
• Doorontwikkelen van het Haagse Afwegingskader Wortelopdruk ten behoeve van een veilige openbare ruimte. 
• Op diverse plekken in de stad vertonen hemelbomen hun invasieve karakter. Dat betekent dat deze bomen zich lokaal massaal en op ongewenste plekken voortplanten en daarbij schade aan verharding en kabels/leidingen (kunnen) veroorzaken. Hemelboom staat op de Unielijst van de Europese Unie met invasieve exoten . We nemen dan ook maatregelen om verdere verspreiding te voorkomen door nieuwe bomen die spontaan opgekomen zijn te verwijderen.
• Dode en zieke bomen worden vervangen.
• Ca. 80.000 bomen krijgen een boomveiligheidsinspectie en 8.000 iepen een behandeling (injectie) tegen iepenziekte. Doordat het iepziekteseizoen steeds langer wordt, controleren we sinds 2025 driemaal per jaar in plaats van tweemaal per jaar stadsbreed alle iepen op iepziekte. 
• In 2026 wordt het vervangen van onveilige populieren uit de 4e tranche (RIS319440 ) afgerond. Voor de locatie van deze bomen zie Vervangen onveilige populieren .

Groenbedrijf
Naast de realisatie van projecten is goed beheer en onderhoud cruciaal om onze groene stad in stand te houden. Het eigen Groenbedrijf van de gemeente werkt hier dagelijks aan met zo'n 100 vakspecialisten, zoals hoveniers en boomverzorgers, die buiten in het groen actief zijn. Dankzij een planmatige en datagestuurde aanpak kunnen we effectief en doelgericht werken. Daarbij zetten we zoveel mogelijk in op duurzaamheid met onder andere een elektrisch en duurzaam wagenpark, elektrisch gereedschap en het gebruik van biologisch plantmateriaal.

Actieprogramma klimaatadaptatie en vergroenen versteende wijken

• Uitvoeren van projecten als quick wins en specials uit de kansenstudies vergroening versteende wijken . Met als resultaat minimaal 3.000 m2 extra groen en 150 extra bomen.
• Afronden van het vergroenen van de Centrumring S100 dat totaal 15.000 m2 extra groen oplevert.
• Bewoners stimuleren om te vergroenen door met de Actie Bomen voor Den Haag 1.750 gratis bomen uit te delen, subsidie voor klimaatadaptatie (aanvragen via Subsidie klimaatadaptatie aanvragen (voor opvang regenwater) - Den Haag ) te verstrekken en door Operatie Steenbreek te steunen.

Strandbeleid
Bij de bespreking van de Strandvisie 2025-2035 “Meer strand natuurlijk” (RIS320288 )heeft de raad via een motie opgeroepen om de effecten van permanente strandbebouwing in beeld te brengen. Begin 2026 zal dit integrale onderzoek worden afgerond en vervolgens zal de raad op de hoogte worden gesteld van de uitkomsten.

Stadsboerderijen
De gemeente is verantwoordelijk voor het beheer van de stadsboerderijen. Deze zijn 6 dagen per week geopend van 9.00 - 17.00 uur voor bezoeken en deelname aan activiteiten en lessen;

• De stadsboerderijen vervullen hun ontmoetingsfunctie via het aanbieden van eigen (thema) activiteiten en geven ruimte voor kleine activiteiten van andere (buurt) organisaties. In totaal worden meer dan 125 activiteiten voor de buurt georganiseerd; 
• Hagenaars kunnen gebruikt vet, gebruikte elektrische apparaten en gebruikte kleding inleveren t.b.v. recycling. Dit draagt bij aan de bewustwording over het hergebruik/ circulair beleid; 
• De boerderijbeheerders gaan ruim 300 lessen geven waaraan ca. 6.000 leerlingen deelnemen.  
• De educatieve functie wordt ingevuld door lessen over (de eerste) kennismaking met de aanwezige boerderijdieren. Dit is een centraal onderdeel van de ecologische basisvorming; 
• De aanwezige beheerders zijn vraagbaak voor buurtbewoners op het gebied van verantwoord huisdierenbezit. 

Toelichting lasten
In 2026 is op de activiteit openbaar groen en openluchtrecreatie € 30,6 mln. begroot. Voor beheer en onderhoud aan het openbaar groen in de stad is € 23,7 mln. beschikbaar. Daarnaast wordt er € 3,0 mln. toegevoegd aan de reserve dier en natuur. De salarislasten bedragen circa € 13,7 mln. waarvoor ook rendabele dekking opgenomen ad. € 14,6 mln. vanwege het doorberekenen naar projecten. Voor de exploitatie van de stadsboerderijen is € 2,5 mln. beschikbaar waarvan € 2,1 mln. personeelskosten. Voor strandbeleid is er € 0,6 mln. beschikbaar waarvan € 0,1 mln. personeelskosten. De huisvestingslasten bedragen € 0,7 mln.

Toelichting baten
De begrote opbrengsten bedragen € 7,7 mln.. Dit betreft voor € 4,9 mln. onttrekking aan de reserve dier en natuur, € 2,0 mln. opbrengsten pachten strandexploitatie en € 0,3 mln. betreft overige opbrengsten zoals leges kapvergunning/vergoeding bomenfonds/overig. € 0,5  mln. betreffen huuropbrengsten volkstuinen.

Een betrouwbare riolering die doelmatig afval- en hemelwater inzamelt en afvoert, bestand is tegen extreem weer door klimaatverandering en daarmee bijdraagt aan een gezonde, schone en leefbare stad.

In 2026 gaan we de volgende activiteiten uitvoeren conform het integraal gemeentelijk rioleringsplan 2021-2025 (RIS306620 ) en het water- rioleringsprogramma 2026-2030 dat in Q4 2025 aan de raad zal worden aangeboden:

• Het uitvoeren van werkzaamheden op het gebied van onderhoud, reiniging en inspecties. Het gaat daarbij om zaken als het inspecteren en reinigen van de hoofdriolering en kolken, het vervangen van rioolhuisaansluitingen en drainage en het uitvoeren van rioolrenovaties, het plaatsen van pompen en installaties.  
• Het vervangen van circa 16 kilometer aan riool. We vervangen zoveel mogelijk de riolering tegelijk met andere onderhoudswerkzaamheden en herinrichtingsplannen: werk-met-werk. Deze afstemming kan de precieze uitvoeringsplanning beïnvloeden.
• Het afkoppelen van 4 tot 8 hectare van de riolering. Hierbij scheiden we het afval-en hemelwater en houden zoveel mogelijk hemelwater vast en infiltreren het in de bodem.
• Alle werkzaamheden aan riolering zijn regen- en klimaatbestendig. Dat wil zeggen voorkomen van wateroverlast (water in panden vanuit de openbare ruimte) en het verminderen van de vuilbelasting naar het oppervlaktewater.  

Toelichting lasten
De lasten riolering en waterzuivering bedragen in 2026 € 52,1 mln. Hiervan heeft € 30,3 mln. betrekking op de toevoeging aan de spaarvoorziening riolering in verband met de investeringen (vervangingen en verbeteringen), € 18,7 mln. is voor de jaarlijkse beheer en onderhoudskosten van gemalen en riolen, € 2,6 mln. wordt besteed aan personele kosten riolering en waterzuivering en € 0,5 mln. betreft perceptiekosten voor het innen van de rioolheffing en kwijtscheldingen.

Toelichting baten
De baten bedragen in 2026 € 58,8 mln. en betreffen met name de rioolheffing (€ 58,5 mln.). De overige opbrengsten zijn perceptiebaten en verhuur van een mantelbuis.

           bedragen x € 1.000

Alle inwoners, bezoekers en ondernemers moeten in Den Haag gezond en fijn kunnen wonen, verblijven en ondernemen. Iedereen moet kunnen genieten van een groene, schone en fijne openbare ruimte. Dat lukt alleen als bewoners, bedrijven en bezoekers zich aan de regels houden. Op het moment dat dat niet gebeurt, zijn interventies op zijn plaats. Toezichthouders en handhavers vervullen daarbij een belangrijke rol. Het doel van de gemeentelijke inzet is naleving van de regels en het tegengaan van overlast veroorzaakt door onwenselijk gedrag

Toezicht en handhaving  

• We willen de leefbaarheid bevorderen en de ervaren leefbaarheidsergernissen van bewoners en ondernemers verminderen. Toezicht en handhaving dient daarbij als sluitstuk van een aanpak.  
• We werken ‘ informatiegestuurd ’. Dit betekent dat we op basis van meldingen, metingen en ervaringen handhaven op plekken en problemen, waar dit het meest nodig is en het meeste effect oplevert.
• We pakken de ergernissen van bewoners, ondernemers en bezoekers van Den Haag aan. Denk hierbij aan afval op straat, parkeerexcessen, fietswrakken en verkeerd gestalde fietsen. Daarnaast zetten we in op (het controleren van) naleving van parkeerbelasting, toezicht op diverse vergunningen, naleving van de APV en dierenwelzijn ( RIS307253) .
• We dragen bij aan een aantrekkelijke en toegankelijke stad door een fietsverwijderbeleid.
• Handhavers en toezichthouders zijn zichtbaar op straat, bijna altijd op de fiets. Bewoners en ondernemers kunnen op een laagdrempelige manier in gesprek gaan.
• We werken integraal en gebiedsgericht. Handhavers en toezichthouders leveren een belangrijke bijdrage aan het aanpakken van de overlast in specifieke delen van de stad, zoals de intensiveringsgebieden en diverse gebiedsaanpakken, zoals het actieplan Schilderswijk/Transvaal en Groente- en Fruitmarkt (RIS321995 ), Laak (RIS315201 ) en Kust (RIS321840) ;
• De handhavingscapaciteit blijft een uitdaging. We zetten in op het vinden, binden en behouden van handhavers. Er wordt flink ingezet op het werven van handhavers. Ook door het intern opleiden van zijinstromers en het begeleiden van stagairs wordt er hard gewerkt aan het binnenhalen en behouden van nieuwe handhavers.
• De (meeste) handhavers zijn werkzaam vanaf de politiebureaus en worden door de politie operationeel aangestuurd. We blijven nauw samenwerken met de politie.

Dierenwelzijn
De gemeente zorgt voor het vervoer en de opvang van gevonden en gewonde dieren, die vermoedelijk een eigenaar hebben en helpt dieren in nood. Dit zijn wettelijke taken van de gemeente. E xtra aandacht gaat uit naar gewonde in het wild levende dieren en voor pasgeboren dieren in het wild. Ook wil de gemeente dierenleed voorkomen en dierenwelzijn bevorderen door middel van preventie en voorlichting. Verantwoord huisdierenbezit en dierenleed bij hengelen zal daarbij aandacht krijgen. Het Huisdier informatiepunt is daarin belangrijk. Het beleid is vastgelegd in de nota Dierenwelzijn (RIS 307253 ). Daarnaast gaat de gemeente, volgens coalitieakkoord, inzet plegen op het verbeteren van hondenlosloopgebieden en is er een Actieagenda Dierenwelzijn opgesteld (RIS320897 ).

In 2026 is € 27,4 mln. begroot op deze activiteit. Hiervan is € 20,6 mln. voor de personele lasten van toezicht en handhaving en overige kosten bedragen € 3,7 mln. Er is € 2,1 mln. beschikbaar voor de uitvoering van (wettelijke) taken van de gemeente op het gebied van dierenwelzijn en € 1,0 mln. voor de uitvoering van het regionale fietsdepot.

Toelichting baten
De baten van € 0,8 mln. bestaan voor € 0,6 mln. uit leges, € 0,1 mln. heeft betrekking op de bijdrage van de deelnemende gemeenten voor het gebruik van het regionale fietsdepot en € 0,1 mln. voor dierenbescherming (onttrekking reserve dier en natuur).

De gemeente werkt samen met de marktondernemers aan toekomstbestendige Haagse markten.
De Haagse Markt en de wijk- en themamarkten willen we zichtbaarder maken en onderdeel laten zijn van bestaande winkelgebieden.

De gemeente Den Haag werkt aan het bevorderen van een ordelijke, uitnodigende en toegankelijke marktomgeving, waar ondernemers en bezoekers in een prettige sfeer kunnen werken en inkopen kunnen doen.  

Op dit moment inventarisieert het college, samen met marktondernemers of de marktregelgeving modernisering behoeft. Parallel hieraan worden economische perspectieven voor de Haagse Markt ontwikkeld, waarbij samen met marktondernemers wordt bekeken hoe de potentie van de markt in de toekomst beter kan worden benut.
De resultaten worden eind 2025 ter besluitvorming voorgelegd.

In de ‘Verordening op de incidentele private markten (IPM) voor de gemeente Den Haag 2017’ (RIS295092 ) en 'Aanwijzing locatie en frequenties IPM’ (RIS295932) is vastgesteld welke criteria, locaties en frequenties gelden voor het verlenen van een vergunning voor een IPM. Het beleid rondom de IPM’s wordt geëvalueerd. De resultaten worden in 2026 verwacht.

Toelichting lasten en baten 
De lasten in 2026 bedragen € 5,2 mln. waarvan € 3,5 mln. betrekking heeft op exploitatiekosten van de markten inclusief de kapitaallasten (€ 0,3 mln.) en € 1,7 mln. op personele kosten.

De totale baten voor 2026 bedragen € 4,6 mln. en bestaan uit: huuropbrengsten € 2,3 mln. en marktgelden € 2,3 mln.  

In het kader van de volksgezondheid heeft de gemeente de wettelijke taak om de overlast van dieren in de buitenruimte beheersbaar houden.

Bij een overlastmelding gaat de gemeente na hoe de overlast van ratten, kakkerlakken en wespennesten in de openbare ruimte het beste kan worden aangepakt. Deze aanpak wordt gekenmerkt door een sterke inzet op preventie en voorlichting aan bewoners om overlast van dieren te verminderen. De aanpak tegen de bruine rat staat beschreven in het Aanvalsplan Afval 2023-2026 (RIS315979 ). De feitelijke aanpak verzorgt de Haagse Milieu Services (HMS) . Jaarlijks ontvangt de gemeente circa 1.000 overlastmeldingen van dieren in de openbare ruimte.

In 2026 is er € 0,7 mln. beschikbaar voor o.a. de bestrijding van ratten, muizen, wespen, wilde bijen, eikenprocessierupsen, bastaardsatijnrupsen en kakkerlakken op basis van meldingen.

We faciliteren begravingen, crematies en herdenkingen, en onderhouden het culturele erfgoed van de begraafplaatsen. Hierbij is er ruimte voor ieders persoonlijke wens, ongeacht sociale, religieuze of culturele achtergrond. Alle begraafplaatsen zijn stiltegebieden en hebben een hoge natuurwaarde en een belangrijke maatschappelijke functie.

Op onze begraafplaatsen is iedereen welkom, ongeacht het budget. We bieden een gastvrije uitvaart en klantgerichte dienstverlening die past bij ieders wensen en mogelijkheden. Daarnaast organiseren we activiteiten die bijdragen aan blijvende verbondenheid, zoals herdenkingsmomenten. Ook voeren wij onze wettelijke taak uit wanneer er niemand is om voor een uitvaart te zorgen. Zo verzorgen wij begrafenissen voor mensen zonder nabestaanden of financiële middelen, altijd met respect en zorg voor een waardig afscheid.

Jaarlijks organiseren we “Verlicht Herdenken” op Westduin en de Kerkhoflaan: een sfeervol moment van herdenken voor iedereen, waar nabestaanden samenkomen om hun dierbaren te herinneren in een warme, toegankelijke setting. Daarnaast onderhouden wij de oorlogsgraven op onze begraafplaatsen en organiseren we herdenkingen om deze belangrijke geschiedenis levend te houden.

In 2026 zal duidelijk worden of er een potentiële locatie is voor een islamitische begraafplaats met eeuwige grafrust binnen de Haagse stadsgrenzen. Indien er een geschikte locatie voor handen is volgt er daarna een nadere uitwerking over o.a. landschappelijke kaders.

Toelichting lasten
De lasten zijn begroot op € 4,3 mln. Hiervan heeft € 1,9 mln. betrekking op de exploitatiekosten van de begraafplaatsen Kerkhoflaan en Westduin inclusief kapitaallasten en € 1,7 mln. betreft personeelskosten. De toevoeging voor meerjarig onderhoud aan de voorziening Graven is begroot op € 0,7 mln.

Toelichting baten
De baten zijn begroot op € 3,7 mln. Hiervan heeft € 3,5 mln. betrekking op baten van begraven en uitvaarten en op afkoop van onderhoud. De cateringopbrengsten bedragen € 0,2 mln.